Aleksander Zelwerowicz

Aktor, reżyser teatralny, pedagog. Uczęszczał w Warszawie do gimnazjum, ale z VI klasy wydalono go z "wilczym biletem" za bywanie w teatrach ogródkowych. Po zdaniu matury w rosyjskim gimnazjum w Orle studiował w Wyższej Szkole Handlowej im. Kronenberga, a jednocześnie w Klasie Dykcji i Deklamacji przy warszawskim Towarzystwie Muzycznym. Ukończył ją w 1897 r. Za jego debiut przyjmuje się występ w roli Lokajczuka w "Komedii omyłek" w warszawskim Cyrku z zespołem teatru łódzkiego. W l. 1898/99 studiował literaturę i nauki społeczne na uniwersytecie w Genewie. Podczas wakacji 1899 r. zaangażował się do łódzkiego zespołu Wołowskiego. Od jesieni 1900 r. przez 8 sezonów grał, a także reżyserował w Teatrze Miejskim w Krakowie. W tym okresie wyjeżdżał wielokrotnie na występy gościnne do innych miast. W teatrze tym zagrał 300 ról. Z Krakowa w 1908 r. przeniósł się do Łodzi, gdzie kierował Teatrem Victoria. Wystawiał tu narodowy repertuar, wyjeżdżał na występy gościnne, m. in. do Petersburga. Następnie przeniósł się do Warszawy, do Teatru Polskiego. Grał także i reżyserował w T. Narodowym, Wielkim i wszystkich scenach TKKT. W 1928 r. reprezentował z L. Schillerem polskie środowisko teatralne na jubileuszu MChAT w Moskwie. W l. 1932-35 wyjeżdżał ze studentami PIST na Łotwę, do Czechosłowacji, Jugosławii i Włoch. Od 1911 r. grał w filmach polskich. Często z wielkim powodzeniem występował w Polskim Radiu. W okresie okupacji niemieckiej wycofał się z teatru. Pracował na wsi jako dozorca obory, potem kasjer i kwestarz Domu Inwalidów Wojennych, wreszcie kierownik przytułku dla starców. Po wojnie grał w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi, potem w Katowicach i Krakowie. Od 1947 r. zaangażował się do Teatru Polskiego w Warszawie, gdzie pozostał już do końca życia. Od 1948 r. męczyła go choroba prowadząca do niedowłądu rąk i nóg. Mimo to występował jeszcze w 1954 r., choć nie mógł już wtedy chodzić. Pięciokrotnie obchodził jubileusze, ostatni - 60-lecia pracy artystycznej, w 1954 r. w Teatrze Polskim. Od 1919 r. należał do ZASP; był współtwórcą Związku, członkiem Naczelnej Rady Artystycznej, od 1924 r. członkiem zasłużonym. Należał do najsłynniejszych polskich nauczycieli gry aktorskiej. W 1947 r. zorganizował w Warszawie Państwową Szkołę Dramatyczną, był jej rektorem do chwili połączenia z PWST (1949), a potem profesorem i honorowym rektorem do końca życia. Od 1955 r. ta uczelnia nosi jego imię. Ogłosił wiele artykułów teatralnych, a pośmiertnie wydano jego wspomnienia pt.:"Gawędy starego komedianta" (Warszawa 1958). Zaliczał się do najwybitniejszych aktorów, a także do najśmielszych i najbardziej oryginalnych inscenizatorów polskiego teatru. Ojciec aktorki Heleny Zelwerowicz. [filmpolski]